IntxaurAzalBatenBarruan

'intxaur azal
baten barruan"
eta
"Eguberri
amarauna"

Puerto de Santa Maria-tik

f

«Intxaur azal
baten barruan»
eta
«Eguberri
amarauna»

Puerto de Santa Maria tik

Deposito Ugal: S,S. 406-83

Irarkola; Graficas Lizarra, S. L,, Ctra. de Tafalla, Km, 1. EstelJa

i

Santa Maria ala Marizikin?
mariA zital!

Ixo mesedez 3 ixo! Etorrian etorri hemen dago lurpeko
ttunttuna eta.

Oroitzapen beltz madarikatua, gure besta eia ezteien
izorralzaileOy basoan ezinezko amets ederren erdian ere
azaltzen haizena, maitasunean ere bakean uzten ez
gaitunana, loak hartu aurretik kaurtzaroko zoko ederre-
netan bisita egitean ere azahzen haizena^. Hitz batez
esateko: epela ezin dastatzeraino sutan jartzen gaituen
garra,

Entzun diagu bai entzun; gogor zabiltzatela eia
hamaika horrelako, baina ez genian uste horrenbesteta-
raino zenik; zuen idatzi hau irakurtzean, orain arte gure
artean aire guziak doluminezko ztrenak, ereserki bihurtu
dituzue bat-batean. Beharbada, ez genian asko behar t
baina atearen beste aldetik ahulezia zebilek gidari, nahiz
eta Herria zintzo jokatzen ari.

Gatazkaren erdian ikurrina baiantzan ari> hik dakik
hil eta zaurituen berri, hik dakik biziaren eta heriotzaren
arteko hizkuntzaren berri, hire bitartez nere 'azken hatsa
ama eta maite ditudan guzieri! Horreiaxe ikusten zaituz-
tet zutik eta gidari.

Astoak bildotsa erditu duela eta han hemenka batek
baino gehiagok sinetsi omen du, edo sinetsi balu bezala
azahzen. Hau marka hau! Nola daiteke arrekeriatik
demokrazia sortzea? Aldaretako bildotsen parean edo
goragojarri digute azken hau; jakina, eliza eta lizunezko
guzien bedeinkazioz. AMEN ez badugu esaten potroak
birrinduko dizkigute> ume tokietan ozpina edo azido
agurgarriren bat ezarriko, diiiak erreko*., Eta kator
pekataria... Abesten ez duzun bitartean bizirik ehortziko
zaituzle-gahuzte nonbaiteko demokrazia sainduaren ize-
nean.

Zuen karraxia sobera zoii eta goitiarra denez t ez du
inondik beharrezko den apaleta damutasunik ageri; beraz,
hobeki zaudete ehortzirik bizieta heriotzaren arteko muga
galdu horietan; jakin ezazue ateak, leihoak, berriz ateak,
guzi hori biziaren espejismo bat besterik ez dela> eta
gainera demokraziak eskaintzen dizuen oparia, azken
oparia. Bai, azken oparia ? heriotza berez eroriko zaizue
eta.

Kanpoko ateko gakoa ez duzue zuek baizik; damutu,
ez zaretela aitortu eta sartuko zarete demokraziaren
erreinuan (françuito 1-). Baina diozuenez, hemen ezdago
bainarik eia hartu duzuen-dugun bidea zuzen dela inoreta
inoiz ez da ausartu ukatzera^ beraz gudukatzen bagai-
tuzte ez da oker gabiltzalako ez eta gaiztoak garelako,
garelako baizik.

Pausoz-pauso ezinezko duzuelako, hitzez-hitz azal-
du zarete aipatzen diguzuen polbora eta arrosa usainezko
xendraray eta hortxe bertan elkarturik> zuek gure pauso-
tik eta guk zuen hitzetik, aurrera etengabe egite honetan,
zuen zaurietako distirak argibide ditugularik.

Badirudi azkenean ohartu garela beharrezko dugula
hastapenetik hasi> xendrak aski ez izanik, bide zabalago
bat ireki, zahar eta haur guziek nahi baitute gurekin
etorri.

Oraintsu arte negar zoko baizik ez ziren gure
etxeetako sukaldeetan askatasunaren eltzea besterik ez da
egosten ari; beso gogorrezko erreken askatasun garrasia t
hor dabil oiharzzun edo irumoi itsu bat bezaia mendirik-
-mendi; gure min eta penetatik sorturiko lanbro sortak
batuz } hodei bat da ageri } hodei beltz eta sendoa, inongo
hegokaizek urtuko ez duen hodei horietakoa. Herria bera
hodei eta trumoi bilakatua^ hodei honek jaurtikiko duen
oinaztarriak urtuko ditu zuek horrela zauzkateten burdi-
nen azala eta mamia.

Bitartean } denok atxiki dezagun zutik ikurrin
maitea.

AINTZIN SOLASA

1981 eko uztailaren 22an eraman gintuztenPuerto de
Santa Mariako gartzela berrira> presondegi moderno eia
izugarri batetara. 25aren arratsean eta 26aren goizean,
berriz, gutarik hogeiren bat eraman gintuzten zigor
zeldetara, luzarorako. Jantziriko erropa^ liburu bakarren
bat, besterik ez genuen aldean. Intxaur azal baien
barruan delako narrazioa zelda zigor haietako lehen
hamabi orduren kronika moduko bat da ? kontrapuntuz
pertsona baten orduko bizitza azaltzen delarik. Egun
batzu geroxeago zigor zeldetan bertan idatzi zen, paper
puskatarty eta ordutik kona iraun du, zati batzu kaixeotan
galdu arren> orain ia osorik agertzeko eran,

Eguberri amarauna delako idazlana> berriz,
1982 eta 83 arteko eguberrietan eginikoa da, Hemengo
bizimodu arrunteko ahotsak 7 etsipenak eta desirak poema
zatikazko eia luze baten forman jasoaz.

Marrazkietan gartzelako fauna eta hornidura bil-
duma bat eman dugu. Hormetako adreiluak, euliak,
sarrailak, saguak, esposak, eltxoak eta enparauah, mundu
eszu honetako ikuskizun kotidianoenak dira zoritxarrez,
zoriontsua begirada haiengandik aparta lezakeena.

Ez dakigu poemaren ataritzal imini zitako galdera
erantzun den gainerako orrialdeetan zehar, erantzun ote
daitekeen ere. Gaidera faltsoa ez ote den ere pentsatu dugu.
Gure aldetiky beste zitan imini bezala bihotsak adierazten
diguna esaten entseiatu gara, besterik ez.

Euskal Herritik urrtm, denbora hain asttro eta
mingarri iragaiten den leku honetan izugarrizko zapal-
keta bat sofritzen dugu gure lurraldeko lanbroa goroldio
gainera eta espaloi ertzetara erortzen oroitzen dugun
ariean, zementozko kaxa honen barruan etxe aldetik da-
lozkigun albisteen zain gaude> gure indar eskas guzia
emaleko gertu gaudela.

Anonimoak dira gure lan tipi hauek> gartzela hau ez
batek edo bik baizik eta hainbestek sofritzen dugunez,
paper hauek ere guzion ahotsa izan nahi luketelako,
guzion askatasunaren aldeko burrukan.

Badakigu gure burruka, independentzia eta gizarte
'iraultzaren alde> ez dela autobide bat. Larrosa etapolbora
xendra da, besarkada eta odol estrata, ausardia eta bildur
bidexka da ? geuk egina delako t geuk, gure ahalmen guii eta
ahuldade ugariekin, baina gure bihotz osoaz.

Zeren gure bihotzak t gatibuan edo herbestean, baina
oraindik ez bentzutuak 3 oraindik ere armak galdu gabe eta
ahzaturik, aurreranxz bait doaz. Eta, sugeak eta
aizkorak bide eginez gero, goizen baietan, askatasun
banderak altzatuko dira Eskiulatik Karrantzaraino
muinoetan eta } goiz horretan, sirenen zarata ezik oilar
gorri baten kukurrukua adituko da Puerto de SantaMaria
hotz honeiako kupularen gainean, garizela honetako eta
guzietako harresiak izotza bezala urtuko diren artean.

Penal del Puerto de Santa Maria
1983 urtarrilak 12

6

INTXAUR AZAL
BATEN BARRUAN

Geuk eramananen dugu aro hits
hauen pisua, bihotzak adierazten
diguna esanen dugu...

W. Shakespeare

9

Hamlet: Ene adiskide on berdingabeok! Zer
moduz Gildenstem? Kabco Rosenkrantz! Mutil azka-
rrok, zer moduz zaudete?

Rosenkrantz: Lurreko guti gora-beherako per-
tsonen antzera.

Gildenstern: Zoriontsu^ zoriontsuegi. Ez gaude
Fortunaren kaperako lore sortan.

Hamlet; Ez bere oinetakoen zolan?

Rosenkrantz: Ez, jauna.

Hamlet: Orduan, bere gerritik hurbil zaudete,
bere mesedeen erdian alegia,

Gildenstern: Bere nahierakoak bait gara!

Hamlet: Fortunaren zoko sekretuen nahierakoak?
Oh! Egia } emegaldu bat da, Zer berri dakarzue?

Rosenkrantz: Batere ez ; jauna, mundua zintzoa
bihurtzen ari dela bakarrik.

Hamlet: Halan bada, hurbiltzen ari da Judizio
Handiaren eguna; baina seguru albiste hori ez dela
egia. Zehazkiago galdetzeko, ene adiskideok^ zer egin
diozue Fortunari gartzela honetara ekar zaitzaten?

Gildenstern: Gartzela honetara, jauna?

Hamlet: Ganzela bat da Danimarka.

Rosenkrantz: Orduan^ mundua bera ere gartzeia
bat da-

Hamlet: Bai, gartzela erraldoi bat> zelda, kalabozo
eta zigor gelaz betea. Eta Danimarka da zelda gaitzene-
tariko bat.

Rosenkrantz: Ez gaira eritzi berekoak, jauna,

II

Hamlet: Orduan, zuentzat ez da gartzela izanen.
Ezer ere ez da ona ez gaitza, gogoak haiakoa egiten ez
badu* Niretzat gartzeia bat da.

Rosenkrantz: Alta, zure asmoak soberazkoak
direlako iruditzen zaizu hau gartzela. Tipiegia da zure
gogoarentzat.

Hamlet: Enel Intxaur azal batez barruan ere
espazio amaigabeen erregetzat nengoke, amets goibel
hauek ez banitu.

* * ★

William Shakespeare irakurtzen ari ez bazina gau
lasaitasun berdina sendituko zenukeen galdetzen diozu
zeure buruari. Leihoa zabalik duzu, baina ez dira
ilunbeak sartzen. Ilunbeetako biztanleetarik haizea
bakarrik sartzen zaizu, boladaka, eta laket zaizu ohe
gainean etzanik egotea, ezer igurikatu gabe eta amets
goibelik gabe. Une honetan intxaur azal baten barruan
ere gustora egon zaitezkeela iruditzen zaizu* zeldan
zauden artean, oihan beltzean bazeunde bezala, atsegina
norbere baitan dagoelako. Baina zer ari zara esaten, zer
dakizu zuk zer den atsegina>„

Oinaze gogorrak izan dituzu azken lau egunetan.
Lehendabizi bidaia, Carabancheleko hirugarren gale-
riatik Puerto de Santa Maria berri honetara, La Mancha
eta Andalucia lauetan zehar, hamabi orduz kaiola
furgoitan^ labe sargoriaren azpian. Gero, bultzakadaka
sarrarazi eta, kisu eta pintura hautsez beteriko zeldetan,
ate biren barruan, bi egunez isolaturik. Gaur patioa
ezagutu eta lagunak besarkatu, armada bentzutu bat
bezala. Zeldara itzuli orduko eskuartean duzun liburua
eman dizu adiskide batek 3 eta ez duzu besterik,

Erropa, aldatu gabe, izerdi galbahe bat izan da lau
egunotan^ eta erantzi egiten zara biluzik geratzeko. Eta^
ohe gainean biluzik etzanik; lasaitasuna senditzen duzu

liburuxka bakar hori irakurriaz. Baina } berriro ere, oin
hotsak entzuten dituzu galerian* eta burdin hotsak.
Zure atea da zabaltzen ari direna.

— Pongase usted de pie al fondo de la celda, o
es que no sabe como!

Ohetik jaiki eta zutik imintzen zara, biluzik,
leihoaren azpian, Zeuri begira dituzu zenbait funtzio-
nari barrukaldeko atea ireki gabe.

— ;Digame su nombre, su nombre!

Izena esaten diozu 5 eta hiru aldiz esan behar diozu
entelega dezan. Gaur bederatzi aldiz zutitu behar izan
duzu zelda bazterrean, orain bezala, Ez da biluztasuna-
gatik } funtzionari horiei obeditzeagatik ere ez, baina
umilazio sakon bat senditzen duzu, hainbeste oinaze
egunetako umilazioaren karga, eta ezin duzu gehiago.

Bat-batean, ohe gainean esertzen zara, laborari
nekatu bat bezala, errebelatuaren antzera ezik.

— ;Que pasa! O sea ? <;que usted desobedece?
O sea, ^que no quiere usted permanecer en pie?

Iadanik zutitzeaz aspertu zarela eta halan umila-
tzeko animalia bat ez zarela erantzuten diezu. Hasarre
aldentzen dira 5 eta itzuliko ote diren zalantzan geratzen
zara, itzuliko ote diren eta zertara. Ateen burdin hotsak,
oinenak ere urruntzen...

Uda gaueko haizea hartzen duzu arnasan leihora
hurbilduaz, gartzelaren harresiko zentinelen guardia
aldaketa> eta gero berriro ere isilik dena, Pentsatzen
duzuj noizean behin gauak bere biztanleekin egiten
duela amodioa eta gero bere magalean loak hartu arte
laztantzen dituela.

Hamlet: Izan ala ez izan, hona hemen arazoa. Zer
da gogoarentzat handiagoa: Fortuna harroaren kolpe eta
geziak sofritzea, ala zorigaitz andanaren aurka armak
hartuetaaurreraegitea? HiL„ lo,ez areago, Aniets batez
bihotzaren etsipenei eta haragiaren herentzia osotzen
duten mila gatazka naturalei amaiera ematen diegula
pentsatu. Hona hemen zintzoki desiratu daitekeen hriz
bat. HiL.. lo... lo... amets egin agian. Bai, hara hemen
oztopoa. Bizitzaren zirimolatik irten ondoren, herio-
tzeko arnetsean iraungo duten ametsak zeintzu ote diren
pentsatzeak etenerazten digu gogoeten haria. Hau da
zorigaitzari hainbesteko luzantza ematen dion gogoeta.
Zeren, nork gaindi ditzake denboraren laido eta
nahigabeak, menderatzailearen irainak, harroaren han-
tutasuna, amodio desiratuaren kexuak, boterearen
lotsagabekeriak, eta merezimenduek gi2aseme dohaka-
beengandik hartzen dituzten mesprezuak, norberak
laban soil batez atsedena hatzeman dezakeenean? Nork
eraman nahi iituzke zama hain eskergak, bizitza gartsu
baten astunaren azpian kexatu eta izerditu, ez balitz
heriotzaren ondoren — bere mugakbidaiariekberzehar-
katu ezin ditzaketeneko lurralde ezezagun horietan —
zerbait delakoaren beldurragatik? Gure nahierak naha-
si 3 eta sofritzen ditugun zorigaitzak beste batzu ez
sofritzeagatik sofriarazten dizkigu beldurrak, Halan,
doilor bilakatzen gaitu gure gogoak; eta halan, erabakia-
ren arrazoina eritu egiten da pentsamenduaren nabar-
dura zurbilen azpian^ eta eginbide handi eta nagusiak*
honegatikj okertu eta desegiten dira... Baina, isilik!
Ofelia ederra.

* * *

Berriro aditzen dituzu oin hotsak, Saldoka datoz,
eta ez zaizu seinale ona iruditzen. Orain ere> biluzik
zaude ohe gainean, burdinezko atea zabaltzen ari
direnean.

— jRecoja todas sus cosas» Va usted a celdas
de castigo!

Ez zenuen halakorik espero, Galtzak eta alkondara
jantzij eta zapatila zaharrok. Zer eramanen duzu?
Maindirea, liburua, ez duzu besterik.

Liburua ere eraman behar duzu, Hamlet hori,
Maindirearekin besapean hartu eta bazoaz barruko atea
irekitzen dizutenean, Sei edo 2azpi funtzionari dituzu
zain, eta bukzaka agintzen dizute norantz abiatu behar
duzun, Funtzionari batek gidatzen zaitu, eskaileretan
behera lehenengo, burdinezko hamaika atetan zehar
gero, eta bultzatu egiten zaitu noizean behin.

— jAnde mas deprisa!

Gorrotoa sendkzen duzu. Ezin duzu arinago ibili>
zapatiletarik bat hautsirik daramazulako, eta behatzak
okertu behar dituzu urrats bakoitzean oinetakoa irten ez
dakizun.

— Mas deprisa, coño> ^tienes miedo?

Zerbait esateko duzu ezpainetan, zapatila hautsirik
daramazula esateko gogoa duzu^ edo ea zaunka dakien
galdetu nahi zenioke, baina finean isilik geratzen zara.
Bibote ergel horrek asto zaharra baizina bultzatzen zaitu
eskaileretan gora ere. Poliziaarmatu bat duzu goraxeago
zain, Ez bat bakarrik, ugari daude goian.

— ;Aqiu traigo a esta polilla!

Irri egiten dute bik. Zigor zelden pasiloan barru-
rantz bultzatzen zaituzte, Oso aurrean, ate bat zabalik
eta> han, funtzionari eta poiizia bi daude. Iristerakoan^
zeldara sartu orduko, kolpe bat jotzen dizute, biraoka.

Ate hots handiz hertsi eta itzaltzen dute argia, eta
ilunbetan geratzen zara, non ez dakizula, Begiak ilunera
egokitzen zaizkizunean, zelda hori ere beste zelden

antzerakoa iruditzen zaizu, Ohe gainean zabaltzen
dituzu maindireak eta etzan egiten zara.

Une luze batzutan begiak iluntasunera egokku
ondoren inor gehiago ekarri badute hurbil dagokeela
otutzen zaizu eta leihora agertzen zara, Emeki dei egiten
duzu ? bi aldiz, baina ez duzu erantzunik aditzen. Gauak
baretasunez populatu du dena 3 leihoen barrukaldeetan
ezer ernerik utzi gabe, eta teilatu gainean zohardia, hain
izarreztaturik eta hain bare ezen suntsidurarik sekula
ezagutu ez duela bait dirudizu, Ilargi betearen argitango
katu beltzaren islada oroitzen duzu, haurtzaroko irudi
ahantzezin bat bezala.

+ * *

— Ez diagok inor?

— Hi, zer moduz Martin?

— Nor haiz hi?

— Xabi, Xabier nauk,

— Noiz ekarri haute?

— Duela ordu erdiren bat.

— Eh s Martin^ zein leihotan hago?

— Hemen,

— Hemen hagoela badiakiat, baina zein aldetan...

— Argia duen leihoa ikusten duk? Neure aurrean
diagok.

— Argia? Nik ere aurrean diat baina bi leiho
harantzago eskuinetara, beraz, nire alde berean hago bi
leihoko distantziara.

— Zenbat giaudek?

— Ez diakiat. Nor gehiago diagok?

— Koldo.

— Koldo, nafarra?

— Baij ni ere hemen niagok,

— Eta nij MikeJ, eta ene aurreko zeldan Josemari.

— Zergatik sanu haute?

— Zutitu ez naizelako edo.

— Bada, ni, biluztu ez naizelako, Birritan biluztu
nauk goizean, eta ezetz esan diat gauean.

— -Ja, ja... Hain eder hago ala?

— Sei ingnru giaudek,

— Zenbat zigor zelda diagok bada?

— Bihar enteratuko gaituk.

— Noiz arte ukanen gaituztek hemen?

— Hogeiren bat egun bai, gutienez.

— Hainbeste?

— Horrenbeste eta gehiago ere.,.

— Izugarria duk hau^ txo^ hil behar gintuzteia uste
nian zeldatik irtetzerakoan,

— Carabanchel palazioa zela guretzat eta hemen
gartzela zer den ezagutuko dugula esan zidak funzio-
nario batek niri, bultzakada batekin batera. Ia erori
nauk.

— Eh! Isilik, berriro diatozak.

* * *

Akidura eta tristura senditzen duzu 3 ea oraingoan
nor dakarten zain. Akidura, tristura eta gorrotoa
senditzen duzu. Mindurik duzu gorputza eta, gainbi-

zitzeko baino ez balitz ere, burrukan segitzeko beharraz
pentsatzen duzu, Istiluetan ez sartzeko, amonak hain-
beste aldiz esandako hura^ farregarria egiten zaizu orain,
Aurrekoak erori direneko zulora ez sartu zangoa, esaten
zizun^ eta zuk> amona eta atsotitzak maite arren^ zeurea
egin, zangoa aurreko guziak erori direneko zulora sartu
alegia; non zauden baleki. Eta, hala ere> burrukan
segitzeko eta gainbizitzeko beharra...

Hemen egonik, hemen ez bazeunde non zeunde-
keen asmatzeko desira duzu. Esate baterako, Bilbotik
zure herrirako azken trenean iritsi zara; geltokiko
ilunbeetan zoaz andenean barrena; gero Ezkurdi*
ezkurdia zenean, Urmael eta lorategi denean baino
ederrago zena; Andramariko elizpea, aterbe ederra
aterbeetan, harri eta zurezko habe handiena, Duran-
goren bihotza; Goienkalen gora, non tabernen babesari
amore eman gabe iragaitea zaila den; iragaiten bazara,
Santanako enparantza, harlauza batzu altzaturik, eta
zubian esertzen zara uretara begiratuaz, ur lohietara non
barroteak isladatzen diren, Burdinezko barroteak^ zeren
hemen zaude oraindik.

Zigor zeldetako iluntasunetik, zer gertatuko zai-
zuen aurrezagutu nahirik, botere zaharraren oinetakoak
harrizko pasiloetan datozela aditzen duzuj hots ala
oihartzun zer den berezi ezinik. Ofeliari zer gertatu ote
zaion, galdera iragaiten zaizu une batez burutik nor
ekarri ote duten argiko zeldara. Itzali egiten da, bat-
-batean, argia eta urruntzen entzuten dituzu oin eta
giltza hotsak.

* * *

— Nor etorri duk orain?

—m Nor haiz?

— Fernan nauk^ Zornotzakoa.

— Nor? Algortakoa hor?

— Fernan, Zornotzakoa.

— Ahj bai. Zer egiten duk hemen?

— Egin? Eltxoak harrapatu. Besterik zer nahi duk
egitea!

— Kaixo, Josemari.

— Zergatik ekarri haute?

— Arratsaldean funtzionari bati zakurrak ez garela
esan zioat^ horregatik dela uste diat, baina lo nengoen
zeldan, ekarriko nindutenik ez nian uste eta.

— Zuen moduloan ere istiluak daude?

— Ez y istilurik ez, Zuenean bai?

— Ez zutitzearren, ez biluztearreneta hoiakoakaink
istilu batzu egon dituk gaur,

— Bihar goizean gu falta garela ohartzean mogituko
dituk.

— Ea, bada, gu ezin gaituk zortzi metro kubikotan
baino gehiago mogitu eta.

— Zer edo zer eginez gero^ guziak hona ekarri...

— Baina ez diagok lekurik hemen denontzat.

— Zer moduz dabil Pello?

— Ondo, elkarrekin ibili gaituk arratsaldean.

— Zeldak ezagutu nahian egongo duk honez gero...

— Ezagutuko dizkik, bai, nahi gabe ere.

— Eh! Goizean^ eguna argirzean, leihora denok, ea
zer berririk dagoen.

— Baij ea zerbait egiten dugun.

— Amers onak izan.

— Amets onak? Nik ihes egiten diat beti, ametse-
tan, eta beti harrapatzen niautek askatasuna ukitu
orduko.

* * *

Ilunetan, ohean etzana, leihora beha zaude eta
ortzearen puska izarreztatu bat soilik ikusten duzu
barroteen artetik, Uda gauetako ametserako eginiko gau
bare eta epela; gogoetarako ere egina, logabean> eta
oroitzapenerako. Hamabi urte edo zenituenean Burgos
hirian hauzi handi bat omen zegoen 5 orduam zuk
kristakzko esne botila bat dendan erosi eta etxerantz
zeneraman; ikara giroa, giro iluna, kalean urrats arinak
eta isiltasun hauskor bat, zu anaia tipiarentzako esne
botila besoan ebaturik etxeruntz itzultzen; bat batean
hotsak, oihuak, eztandak, gorputz ezezagun eta izutuak
korrika zihoazten zure albotik, zure gainetik, denak
animalia kolpatuen antzera korrika, neskato bat labandu
eta erori espaloian, eta gainera gehiago, bultzatu
zinduzten eta zu ere erori, eta lurrean barreiatu ziren
kristal puskak eta esnea, lokatzez nahasiaz, gero, gizon
grisak heuren argi eta fusilez so egin eta, kalerik kaie
ezkutatuaz itzuli zinen etxera, dendatik hain urrun ez
zegoen etxera, izuturik } gurasoak ere urduri zure bila
irten behar ziren uneetan,

Uneak eta, urteak iragan eta hamazazpi urte
zenituen gizarte iraultzaren esperantzaz burrukatzen
zinetenean. Euskal alfabetazioa^ langile burrukak, lite-
ratura> herri mogimendu zabal bat diktadura suntsi-
tzeko eta, diktadura bakarrik ez, estatu kapitalista, eta
bizimodua bera ere; ezen idealistak bait zineten,
iraultzako haurrok, 1975 urtean eta hiri handi batetan,
esate baterako, manifestazioa kalean aurrera zihoan, bi
edo hiru mila, askatasunaren alde oihuka; hari tentsoak
guzien begiradak eta, bat batean, eztandak, oihuen

isilunea, eta berriro oihuak poiizia esperoan zegoeneko
lekura arte; han boterearen zaindariak jeep etaautobu-
setatik jetsi eta^ kaskoak iminiaz, ofizialen aginduetara
eikartzen ziren; beldurrez, harrotasunez eta gorrotoz
beterik zihoan manifestazioaren geldiune eta isilune
baten ondoren, are errimeago altzatzen zen garrasia;
argi biratzaile urdinen dizdirez eretsi zituzten biserak,
armak segurtatu, ezkutak altzatu eta, aginduarekin,
bortizki eraso zuten gizongrisek; beidurra^ harrotasuna,
gorrotoa eta ihesa, eta ihesean erori eta kolpatuak,
lurrean kolpatuak, langileak^ mutil gazteak, neskato
ilegorriak* agure erren bat; espaloian etzaten zen
gorputz bat alkondara ferde odolduaz. Eta odol hori
betirako itsatsi zitzaien harriei, ezen oraindik ere kale
ezkinok odoldurik oroitzen bait dituzu. Orduan, begi-
radak hari tentsoak eta hautsiak, berriro biltzea, goazen
halako karrikatara, han barrikadak eta suak, eta sirena
urdinak biraka^ eta dardara^ eta izerdia* arineketan, eta
kolpean mina, eta harrixka jaurtiaren poza,

Gero, frankismoak demokrazia erditu behar omen
zuela eta heurak aldatu ziren zuek baino gehiago, baina
Euskal Herria odolustutzen segitu^ eta adiskideak gar-
tzelara^ zein herbestera, zein lurrerazerraldoerori; 1978
urte hartan. Agintzen duenak agintzen duela baina
errebelatzen ez dena esklabo geratuko dela, zeure teoria
sozial pertsonalaren erresumentzat harturik, burruka
armatua hautatuz^ asko zineten askatasunaren esperoan
geratu gabe bere bila abiaturiko bihotz esklaboak...
+ * *

Errege; Zer moduz Hamlet, ene iloba hori?

Hamlet: Ederto jauna. Aireaz elikatzen naiz,
kamalahoia bezala. Esperantzaz loditzen naiz. Ez duzu
zuk, jauna, halako kapoirik gizendu ahal izango.

Errege: Erantzun hoiekin ez dut zerikusirik, hitz
horiek ez dira nireak,

Hamlet: Ez eta nireak ere iadanik.

— Xabier^ lo hago?

— Ezj hemen niagok, egunon,

— Eta Martin? Hi, Martin!

— Zer gertatzen duk? Aspaldidanik niagok itza-
rririk,

— Zertan ari haiz..,

— Liburu bat irakurtzen, duela ordu laurden
esnatu nauk eta.

— Zelan egin duk lo?

— EdertOj enborren antzera.

— Bada> nik ezin izan diat begirik hertsL

— Egunon> Koldo.

— Egunon, ea gaur zer gertatzen den.

— Gartzela hau suntsitu arte ez diagu zereginik.

— Ni ere guzi hau zelan hautsi edo erre egondu
nauk pentsatzen^ baina ormigoia duk guzia.

— Hemen ez irauteagatik zainak ere zabalduko
nizkikek.

— Zainak? Bai^ hamaika aldiz ere.

— Eta zelan moztu? Hemen ez diagok ezer.

— Leihoko kristela apurtuta,.,

— Baina zertarako. Hobe duk itxarotea,

— Zeri itxaron, berehala burrukatzen ez badugu
zelan egingo dugu burruka geroan!

— Abuzruan bakantzetan diagok mundu guzia, ez
dik inork gure egoera ezagutzen eta ez gaitik inork
lagunduko. Hobe duk urrira arte itxaron eta orduan
gose greba bat egitea.

— Urrira orduko hil gaituk, ostia!

— Ate hotsak dituk hemekaldean.

-Isilik...

★ * *

Herbestea, gartzela edo heriotza; finean hiru
fataotarik bat izanen duela zihur daki burrukan ari
denakj eta gartzela luze bat suertatu zitzaizula ohartu
zinen zeure burua^ erdi lo oraindik, armaz eta oihuz
inguraturik aurkitzean, Denborak ez du ezer ezabatzen,
arrastatu egiten du guzia orainera, eta oroimenak
azaltzen du edozein une egokitan, edo nahi gabeko
edozein unetan, Esaterako, oinazea oroitzeko une guziak
desegokiak direla pentsatzen duzu: kolpeak, kolpeak, eta
nortzu zineten komandoan galdera, te vamos a matar
hijo de perra^ kolpeak, itolarria, eta mina, eso no ; los
nombres, los nombres, kolpeak, eta ekintzak, eta armak
non zenituzten gordeak, cque no sabes nada?, konor-
tearen galera, eta kolpeak, arnasaren hartu ezina, eta
kolpeak, pues a ios que no saben nada los matamos,
armak non zeuden gordeak, gainerakoen izenak, eta
kolpeak, barrabilak mindurik, eta odola, nork hil zituen
beren hiru lagun haiek, o me dices que los mataste tu o te
mato, eta kolpeak, gorputza bete eta lehertu arte, eta
areago ere, gorputza oinaze osin izugarri bat bilakatu
arte, eta areago, como no espabilas vamos a enseñarte
unas tecnicas de tortura para que luego las denuncies si
sales vivo maricon, eta kirofanoak, gerri hautsia, oin
zolak erre, bularra erre, a la ultima con la que te hayas
acostado tambien le voy a quemar los pezones, bizar
erauzia, barrabil hautsiak, kolpeak, eta bainera, ito arte,

eta ito egiten zinen ia, non zeuden ihes eginiko zure
adiskideak; eta kolpeak, non zeuden esateko ala hilgo
zintuztela, dinos a donde te irias tu si te hubieras
escapadOj lejoSj si vuelves a decir que lejos, te lleno de
plomo la cabeza, azazkaletako mina, kolpeak buruan,
barrabiletako mina, burua uretan, eta berriro kolpeak,
"trae tantum que a este le ha pasado el talgo por
encima", arnasa berregin ezinik, eta berregin orduko
kolpeak, auto ebatsi hura zertarako zen galdetzen
zizuten, metraileta biak non erabili zenituzten, zuek
zinetela harrobiko goma ostu zutenak, eta biiuzik
zeunden zu 5 errerik eta odoleztaturik, belauniko eta
oinazetan haien aurrean, eta kolpeak^ "aqui tienes el
telefonoj llamale a Txomin ahora y explicale como te
encuentras cabron", eta gainerako armak non zeuden
galdetzen zizuten errebolberraren tanborra biratu eta
kainoia zure bekokirantza zuzenduaz, gatilua sakatuz,
klik, eta kolpeakoinaze izugarri batetan, euria aintzirako
uretara bezala...

* * ¥

— Josemari, Zornotzako festak dituk egunotan!
— Baina gu iaz bezala, hemen*
— Eta noiz arte?

— Neuk esango diat> onenean urte bete egingo
diagu, txarrenean hemeretzL

— Orduan ere izanen dituk hamazortzi urteko
neskatilak, ez?

— Baina gu ez gaituk hogeita bi urteko izango.

— Gorputza^ hala ere, xahutu gabe ukanen diagu.

— Zera xahutu gabe...

— Irakurtzeko baduk ezer?

— Liburu bat bakarrik, Hamlet, bigarren aldiz ari
nauk irakurtzen. Aldean dudan erropa eta liburu hau,
mundu honetan ditudan tesoro bakarrak,

— Bada, nik ezin izan nian ezer ekarri, baina
gustora irakurriko nikek William Faulkner-en nobela
luze bat.

— Ez dik inork irratirik?

— Ezj kendu egin zidatean atzo irrati tipia, eta
seguruasko ez diagu luzaroan inongo albisterik izango,

— Hi, Koldo, begiratu duk zer koloretakoa irtetzen
den ura lababotik?

* * *

Hamlet: (Komedianteei) Oi, xaramelak! Utzi
egidazue bat,

(Gildenstern-i) Eta orain, gure artean^ esaidazu zergatik
zelatatzen nauzun haizea kendu nahirik bezata, lazo
batetan harrapatu nahirik bezala.

Gildenstern: Oi, printze maitea! Ene iharduera
ausartegia bada, ene zurekiko maitasuna traketsa delako
da.

Hamlet: Ez dut hori ongi entelegatzen, Xaramela
hau jo nahi duzu?

Gildenstern: Ez dakit jotzen, jauna.

Hamlet; Mesedez.

Gildenstern: Benetan, ez dakit,

Hamlet: Arren.

Gildenstern: Jauna, ez dut jotzeko modua eza-
gutzen.

Hamlet; Gezurra esatea bezain erraza da xaramela
jotzea. Hatzak zulo hauetan imini, aidea eman ezpain

artetik zirrikitu honetara 5 eta tresna honek musikarik
xarmangarriena sortuko du. Begira, hauk dira erre-
gistroak.

Gildenstern: Bai, baina ez dakit melodiarik
moldatzen, Ez dut trebetasunik.

Hamlet: Bada, begira zein zorigaitzeko kreatura
bilakatu nauzun! Ene erregistroak ezagutuko bazenitu
bezala hartu nauzu^ ene sekretorik sakonenak ere ostu
nahi dizkidazu, ene diapasoiaren notarik ozenetatik
fmenetaraino ikertu nahi nauzu, eta organo honetan
hainbeste musika egon arren ere, zuk> ezin duzu mintza
arazi. Halafedea! Xaramela bat baino aisagoa naizela
jotzeko uste duzu? Har nazazu maiteen duzun tresna
banintz bezala eta, edozelan erabili arren ere, seguru ez
duzula enegandik soinurik aterako.

* * *

Goizeko hamarrak inguruan irakurri duzu Gil-
denstern xaramelari soinurik atera gabe geratzen de-
neko zatia. Geroxeago, William Shakespeare-ren garaiko
Inglaterran grilete moeta batzu "the bilboes'* izenda-
tzen zirela enteratu zara, eta irri egiten duzu. Dine-
marka* Bilbo zein Puerto de Santa Maria> guzietan
berdina gartzelaren zera, oinazearen zera, eta Bilbok
bezala beste edozein hirik eman ziezaiokeen izena
grileteari. Jeremy Benthan izeneko gizarte erreforma-
dore ingles batek XVIII. mendean argiro azaldu zuen
gartzelaren zer guzia: presoa fisikoki eta psikikoki
suntsitu egin behar dela* gero, ezabatu ondoren
hezitzekorik geratzen bada gizarte arauetan hezitzeko;
zigorrak hauk izan daitezke: hkz itsusiak esaten ahaztu
ez duenari ahotapaki bat ezartzen zaio 5 burrukazalea
eroak lotzeko erabili ohi den alkondaraz menderatzen
da^ lanik egin ez duena elikadura ezaz zigortzen da, eta
halan, bakoitzari dagokion zigorra ezartzen zaio; edo^
bestelan 3 zelda isolatu bateko bakardadera sartu daiteke

presoa, han egun eta ilabete luzetan, bere burua xahutu
dezan arte, egindakoaz damutu dadin arte, gizarte arau
arrunten ildora itzuli arte, Halan, bada> presoaren
baitan aldiberean bizi diren erdi bietatik, gaiztoa eta
ona 5 lehena ezabatu eta bigarrena hezi eginen dela diote
Jeremy Benthan eta Enrique Galavis guziek, orain
gogoan dituzun sofrimenduaren erresumako goberna-
doreek. Oraindik ez> ez zaitu ormigoiak bentzutu, ez
duzu oraindik gogoaren urratsa zihurtasunaren eta
normalitatearen babesean imini> hitzarmenik ukatu
gabe altza zaitezke zutik.

Gure mintzaira^ gogoan dukezuna adierazteko,
amaren ditian mihia buztitzen duen haurrarena bezain
laburra da; "Sara piu corta mia favella,.," idatzi zuen
Dante Alighierik Paradisua ezin deskribatuaz; baina
Infernua da gurea, eta oinazea diot Infernua diodanean,
u ...a tale unfold, shose lightest word would harrow up
thy soul; freeze thy young blood; make thy twoeyes 5 like
stars, start from their sphere" idatzi zuen William
Shakespearek; halabaina, gurea bezain laburrak dira
gainerako mintzairak ere gorputz soil batek sofritzen
duena beste gorputz lasai eseri batzuri adierazteko.
Ezintasunak egiten du> beraz, zure narrazio hau zilegi.
* * *

— Nor heldu duk?

— Eh, nortzu diaudek hemen!

— Atzodanik giaudeL Zer moduz, Tomas?

— Gaizki, denok zigor zeldetara ekarriko gaituztela
dirudik.

— Gehiago datozela?

— Behean ere zeldetan hertsirik giaudek.

— Han hertsi beharko dizkitek> hemen danok ez
gaituk kabitzen eta.

27

— Hi, Koldo, ezagutu duk ganzela hain izuga-
rririk?

— Nik ez behintzat, hau Herrera de la Mancha bera
baino gaizkiago diagok> ene ustez.

— Tradizioa ere badik gartzela honek, aspaldiko
denboretatik.

— Honek ez 5 Puerto de Santa Maria zaharrak...

— Bai 7 zaharrak, baina gehiiu eginen ziok fama
berri honek, funtsean berbera direlako. Hango funtzio-
nari eta arau berberak dituk hemengoak.

— Atzo^ gartzela zaharretik ekarritako preso bate-
kin mintzatu ninduan une baiez eta duela ilabete batzu
bere zeldan errerik hil zen mutikoaren istorioa beste era
batez azaldu zidak. Gauean funzionarioek t 'bisita' > egin
omen ziotean mutikoari^ kolpatzeko alegia, eta hil egin
zitzaiean eta, orduan, sua eman omen ziotean zelda
guziari, heriotza istripu edo suizidiotzat gera dadin.

— Eta Alemania Federaleko eredua hartu omen
ditek berri hau eraikitzeko. Begira zer gertatu zen Ulrika
Mainhof^ Andreas Baader eta guzienean...

— Hilketa izan den ala suizidioa, hori ez duk sekula
ezagutuko.

— Ez duk hori gauza> berdin duk bata zein bestea,
honelako egoera batetan^ presoari suizidioaz beste irten-
biderik ez uztea labana bularrean sakatzea bezain
krimena duk. Lege desberdintasunok asmatzen dizkitek
beren zerak ihintzeko,

— Zer ordu duk?

— Ordubatak.

— Ordubatak? Zer ordubatak...

— Han, goizeko hamaikak. Bat bi ikusi ditiat eta.„

— Horditurik ala, Xabier?

— Horditurik ez, denbora arintzea nahi nuke nik,
eta nik ere.

★ * *

Erregina: Zorigaitz bakoitza bere aurrekoen
orpoak zapalduz doa ? hain segidan gertatzen diren. Ito
egin da zure arreba, Laertes,

Laertes: Ito! Oi, non?

Erregina; Erreka baten bazterrean makurturik
sahats bat dago, bere hostadi zilarreztatua uhain
gardenetan isladatuaz, Hara abiatu zen, urrebotoizko
eta asunezko txirikorda bitxiz hornitua; bazeramazkien,
baita ere. gure artzain isilakizen gordinez izendatu arren
gure dontzeita garbiek defuntu atzamar izenez eza-
gutzen dituzten lore horietarik. Han zuhaitzean gora
zihoan, bere basa koroa goian eskegitzeka, arrama zital
bat erauzi zenean, eta erreka erostarira erori zen 5 bere
homidura latz eta guzi. Bere inguruan zabaldu ziren
erropak eta ; itsasneska bailitzan, urgainean sostengatu
zen une labur batez; eta doinu zaharren zatiak kantatzen
zituen, bere zorigaitzaz ohartu gabe bezala* edo naturak
uretan bertan bizitzeko sortu balu bezala. Baina ez
zitekeen hori luzatu* eta bustiaren astuntasunaz karga-
turiko janzkiek heriotze istingatsura arrastatu zuten
neskatila gaisoa, bere kantu gozoen artean.

Laertes: Ai ene! Beraz, itorik hil da!

Erregina: Itorik, itorik.

Laertes: Ez dezagun negarrik egin, ur sobera bau
duzu zuk> Ofelia gaisoa. (Negarrez) Hala ere, ez da
ohitura bat baizik. Naturak bere usantzak atxikitzen
ditUj lotsari arnore eman gabe. Negar hau amaitzera-
koan, ez da nigan emakume arrastorik geratuko. Adio!

29

Sugarrezkoak dira ene hitzak, ahuldade honek itzaliko
ez balitu suak hartuko lituzkeenak!

* ¥ ¥

Zaratots iadanik ezagunak entzuten dituzu, fun-
tzionarien oinetako eta giltzak hurbiltzen ari direla.
Zelda hurbil bat irekitzen dute lehendabizi, eta gero-
xeago zeurera agertzen dira bi. Izena galdetzen dizute ;
izen abizenak esaten dizkiozu, baina letraz letra errepi-
katu behar duzu. Euskal izenak luzeak eta arraroak
direlako hasarratzen dira, edo euskaldunak direlako
soilik. Atea hertsi orduko^ ea noiz arte egon behar
duzuen hemen galdetzen duzu, eta berehala iharduten
dizu bietarik batek:

— [Hay quien no sale!

Ohizko hotsak, berriro, beste zeldaren batzu
irekitzen, eta urruntzen. Bakardadea eta isiltasuna
bakarrik geratu zaizkizu adiskidetzat. Gainerako lagun
posibleak diren legezkoak direla, hobe biokin geratzea.
Leihotik so egiten duzu eta^ gauean bezala* ortzearen
zati labur bat baino ez da ikusten^ argi urdin eta garbia.
Eguzkiak aurreko hormara igortzen ditu errainuak, eta
liztor batzu ari dira hegatsez. Behean, ez urrun,
andaluziar kexu ahotsez abesten ari da presoren bat:

Veinticinco calabozos
tiene la carcel de Utrera
veinticinco llevo andados
el mas oscuro me queda<

Tristea da, zure zeidatik ezin da nork kantatzen
duen ikusi, baina tristea da kantua. Amona galtza
zaharrei adebakiak jazten^ kalatxoriak baporeen gainean
biraka^ haurtxo bat zuhaitzetik exortzen diren orriak
lurrera orduko harrapatzen, zetazko papera baino
masaiia bigunagoan duela urteak emaniko mosu bat.
Aspaldikoa oroitzen duzu ; zeren iadanik debekaturik

duzue guzia^ mosuak batez ere. Mila kilometro eta
harresi izugarri batzu, burdinetik kfistaleraino, ezina-
ren harresiak dituzue mosuaren aurka eta zuek arris-
kuan imint duzuen normalitate sozialaren alde-

Ez zaude, beraz, Fortunaren kapelako loresortan,
turisten mapetan markaturik ez dagoen leku batetan
baizik. Zeudeneko lekutik, 01w ibaiaren gaineko ger-
taera oroituaz, ihes egin asko pentsatzen dituzu,
lurpetik, aidetik } ate nagusitik zuzendaria baizina
disfrazaturikj alferrik. Zure ezinezko ihesa, ezin mogi-
turik erditzen duen sagarroiarena bezala, zuen burrukan
mingarria, oinazetan erditzen duen sagarroiarena be-
zala^ ezertarako ote diren pentsatzen duzu.

Agian, bai, Sagarroiñoa erdiminez sortuko den
bezaia, noizbait, argi urratzearekin askatasun haizeño
epel bat helduko da, Euskal Herriko larrosa eta polbora
artetik intxaur azala hautsi eta zuen bihotzak kare-
ziatzera.

EGUBERRI
AMARAUNA

^.baina zertarako egin poesia
aro gaitz hauetan?

F. Holderlin

33

1

gaur ere goiz ilunduko du agian

zohardian izarrak biztuko

eta hotza egingo du hemen behean

inorekin mintzatzea debekaturik
ene buruarekin mintzatu naiz soilik
baina isiltzeko agindu didate

kantatzea ere debekaturik dago

baina ez dakite

poemak izkiriatzen ditugunik

poema bat hasi naiz izkiriatzen

miarmak bere hariak

zelda bazterrean zabaltzen dituen bezala

35

13

begira ezazu han goian ilargia

elkarturik omen daude
gauza beraren so egileak

16

euskaldunak fanatikoak dira
frustrazio zaharren biktimak
berezko zera

odolaren dentsitatean edo kolorean
nabarmena da

entzun egiezu

nik uste dut euskaraz mintzatzea ere
ez dela batere ona
ez bait da posible hizkuntza hain

[traketsean
zentzunezko ideiak adieraztea

37

26

gai inportante bat asmatu dut
eta geroxeago ahaztu

papertxo bi zirriborratu ditut
agian alferrik ari

izarrak suzkoak omen dira
baina ez naute berotuko

izarrak labanak omen dira
kurloi kumetxoak hiltzeko

34

estatua suntsitzen ihardutea
hori ez da zilegi
edalontzi bat hauts daiteke

leihoko kristela hautsiz gero
hezurretaraino sartuko neguko haizea

urte berri on estatuaren izenean
zorionak funtzionario maiteen aldetik

edalontzi bat hausteagatik
zigor zeldetan dagoen mutikoari
turroi puska bat eman diote gaur

39

41

44

hemengo egunsentiak zelakoak diren

bada astiro astiro

zalantzaz ailegatzen da argia

hotzetara biluzik azaltzeko beldurrez

48

infernura inguruka doan eskaileran
geratu gara ez dakigula
zenbana igon maldak edo

baina noizbait gau iluna
egun argi bihurtuko zaigu

eta laban hotzak noizbait
amorante laztan aldatuko

eta noizbait zorigaitzak
haur irri bilakatuko ditugu

urrun omen doa eguzkia
dirdira bide bat eginez itsasoan
aldatuko ahal dira gauzak

60

harrak zeduzkan gaurko saldak
zuriskak eta tipiak

arroz puskak zirela uste nuen

orduan berdin gizenduko gara

I

!

64

gau gilotinatuetan
harri azalaren hotza
mila gatiluren bildurra
eta lokartu ezina

zer bero behar du zuen odolak irakiteko

herdoila bazter guzietan
eltxoak zauri ezpainetan
manten hezetasuna
eta hala ere logalea

49

73

gauza ahantzien belarra
hazi da unerik une ene inguruan
ebaki dut eta sabaia bete
hitz lehor eta tristura hutsalez

77

zer egin orain

ezpainak erdi ireki

eta egunsentia igurikatu

ala bihotzak atera
eta zuhaitzetan eskegi

zer segi

51

83

gure burrukaren zentzua
garena izatera iristea

garena izaten utz gaitzatela

euskaldunak eta libreak
ez da behar teoria gehiago

baina ekin behar da zeren
hobe da burrukatu eta galtzea
galera aurrez onartzea baino

91

neguaren bihotzean elurra mara mara

neguko elurra erortzen so egin ezik
ezin udaberria lora daitekeela sinetsi

baina zer axola zaio zigor zeldetan
higatzen denari urtaroen aldaketa

96

eta zer moduz

erotzen ari naizela uste dut
errekuentoak
kartarik ez
kamara horiek

eta zer moduz

ekintza bat gernika aldean

bi erori dira

seguru gurea dela

gurea dela

106

sirenak hausten du gure ametsa

sirenak haustea da gure ametsa

ez naiz itsasneskez ari
oinazearen deiaz baizik

eta ihes egin nahi nuke ihes

55

57

111

brisa banintz altzatu eta

zure alkondarara sartuko nintzateke

baina ene kantua bidean geratzen da
hegazti itsu bat bezala

59

115

eta zer moduz

ondo

ondo

ni ere txarto

119

noizean behin carabanchelera bidaia

burdin zirrikituetarik begiratu
urrundik eta arin arinean
cordobako kotoi biltzaileak
jaengo olibadiak

despeñaperros eta amildegietako astigarrak
izotzaren lurralde biluziak
madrid non haur baldresak
zarama gainetan jolastu ohi diren

ez dugu neskatxarik ikusi
eta esposa hestuegiek
marka ubelak utzi dizkigute

zakur eta asto argalen bidea egin eta
hurrengo astean desegingo dugu berriro
puerto de santa maria gorrira itzultzeko

61

134

hormako lohi gunetara begiratu eta
irudiak imajinatuez gero

tuareg urdinak beren gameluetan
funanbulo enanoak erortzear
gerlari etrusko bat zerraldo

baina zer egiten duzu hor maitea
zergatik ezabatzen zara ni hurreratzean

141

ez da guardasolik gartzelan sekula egon

ez dago hemen ez aurre ez atzerik
hormek markatu distantzia bakarrik
gorantz begira daiteke lainorik denentz
urdina da beti ezer ezaren margoa

inoiz itsaso egiteraino hustu du ekaitzak
eta orduan poema naufragoak idatzi ditut

63

148

hala ere euskaldun guziak ez dira gaiztoak
katoliko asko ere bada haien artean
onak dira entrepresari gehienak eta
gobernuaren aldeko langilerik ere bada

baina sinets egidazu onik hoberenak
burruka armatua utzi dutenak direla
beren ardi bandera zuria altzaturik txintxo
inork agindu sarobeetara sartzen bait dira

64

65

158

ihes egin eta

ehun metrotara zerraldo jaustea

ihes egin eta

muga iragaitean erortzea

ihes egin eta

zu besarkatzean esnatzea

zeldako atea

hertsirik dago oraindik

164

estatua defendatu egin behar da
terrorismoaren erasoetarik
horregatik estekatzen dira barrabilak
komisaria gauetan

eta horregatik erretzen dira diti puntak
winston zigarrotxoz

barrabilak haustuz eta ditiak erraustuz
defendatzen du estatuak bere burua

eta horregatik deitzen da demokrata

173

zergatik negar egiten duzu ama
laster irtengo gara

eta zeldetatik irtetzean

hotza egiten du goizero patioan

69

177

haurtzaroko izpiluetan
eguzkia galdatan

euriari goroldiora
erortzea laket

ez eguzkirik ez euririk
goiz goibel hauetan

183

negar eginez gero esaiozu

ez da negarrik egin behar

orainagatik ez bada

eta orainagatik negarrik

ez tja egin behar adi egon baizik

baina zelan esango diot
hori gure amari

73

190

debekaturik dago euskaraz
gutunik izkiriatzea

lehengo zuzendaria elbarria zelako
eta gorroto gintuelako zela uste genuen

orain gobernu sozialista eta zuzendari
berria heldu arren berdin debekua

zentsoreek euskara ulertzen
ez dutelako dela diote

zuk gaztelania ez ulertzea ez da posible

199

gainera

zergatik zentsuratzen digute dena
zergatik

eman behar diote baimena
gutun amaierako musuari ere

204

sorterriaz etsitzen naiz
eta zulakoa izan nahi nuke
abiatu eta itzultzen zaren antzera

esan nuen aspaldian

baina antzarak badatoz eta badoaz
eta nik ez dakit zenbat aldiz
so eginen ditudan itzuli orduko

77

79

211

bake arotan bizi garela dio irratiak
medikuak klinikara ateratzeko
agindua sinatzen duen artean

biluzik ezarri gaituzte errekistatzeko
eta esposaturik garamatzate
metraileten kainoiak gugana zuzenduaz

egunik egun laztantzen gaituen

heriotza honek

noiz eramango ote gaitu

81

220

maindire krudel bat da isiltasuna

kalko paperezko desertuak dira gauak

eta nork garbitzen ote du ilargia
lanpara zahar hori

224

bihar ez dut bisitarik izanen
karta batetan

mutil beltzaran bat ezagutu duela
idatzi dit neskak

idazten segituko duela
nik ere nahi badut

emaidazu paper zati bat

83

231

nik burruka traizionatuz gero
zu eta ni hobeto
hobeto biziko ginateke

eta amak ez luke arratsetan negar egingo

235

ez da komunikatu bat
ez pornografia ere
sakelean gordetzen duzuna
badakit esperantza dela

baina esperantza zer den
galdetzen dizut

heltzear den gauza onaren seinalea dela
esaten didazu batzutan

inoiz bide saihetsetan bildu
lore ustelak direla esan duzu

bestetan igurikatzea dela diozu
egunik egun igurikatzea soilik

85

247

esaidazu poema hau
laket zaizun

ezen lan eskerga da ezer ezerako

250

ene belaunaldiko buru hobezinak
ez zituen erotasunak suizidiora eraman
ez dira erakunde armatuko liberatuak
eta ez doaz balantzaka heroina xurien xerka

beren bizitzari zentzu bat aurkitu ezean
opusekoak baino haur gehiagoz erditzen

[dira

ene belaunaldiko buru hoberenak
eguneroko bizitzaren miserian higatzen

[dira

familia ugari bati amore eman ezinez
eta poema luzeak irakurtzeko astirik gabe

ez dakit zer senditzen duten eguberrietan
gutaz oroitu eta christmas doratuak

[igortzean

87

i

!

262

zer bero behar du zuen odolak
irakiteko

264

hilik agertu da preso bat bere zeldan
hirurogei egunez zigorturik egon ondoren

bere burua hil omen du

iadanik ez da egiten hiletarik gartzelan
hurrengo bizitzaz fedea galdu delako

edo hileta bana eginez gero
sobera egin behar liratekeelako

271

balientea izatea gauza hutsala da
gorpuak berbizten ez direlako

baina ahaztu egingo dugu
gezia atzean sarturik duena

eta gezia bularrean daramana oroituko

[dugu

oroimena gauza hutsala den arren

277

andres izagirre eta gero
beste irudi asko
marraztu behar ditugu
ispiluetan

93

95

281

zer hotz behar du zuen odolak
izozteko

97

283

ez dakit ondo gauza inportanteak
zeintzu diren

ez dakit sendimendua hitzetara

eraman daitekeen

poema luze hau ez da ona agian

arnasestuka

lerratu bait da pundurik pundu

idaztean

senditu dudana

irakurtzean

senditu duzun jakin nahi nuke
baina ez du axola

295

urrumarak ehotzen eta desehotzen
ditu haizeak teilatu ezkinetan

ez da inor etorri

hitz amoltsu bat esatera

ilargia igitaia da leihoan
eta ni ispiiu hautsi bat

301

eta ahotsak ezabatuz doaz

tristura delako herrialde arrean
mintzaira baino aisago
entelegatzen da isiltasuna